World no tobacco day ਸਖਤ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਮਾਕੂ ਨੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਰੁੱਕ ਰਹੀ – ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਮਾਕੂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਰਾਹੀਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਟੈਕਸ ਚੋਰੀ – ਨਜ਼ਇਜ਼ ਖੋਖਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ

ਅੱਜ ਵਿਸ਼ਵ ਤੰਬਾਕੂ ਰਹਿਤ ਦਿਵਸ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਕਾਰਨ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਬੋਝ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (WHO) ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ਥੀਮ ਰੱਖਿਆ ਹੈ – ਸਾਨੂੰ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਨਹੀਂ ਭੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਟਖਾ, ਖੈਨੀ ਜਾਂ ਸਿਗਰੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਛੱਡ ਦਿਓ। ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੰਬਾਕੂ ਚਬਾਉਣ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਗਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਨਾਲ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੰਬਾਕੂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਲਤ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸਰਕਾਰ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਤਮਾਕੂ – ਸਿਗਰਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਹੇ ਨਸ਼ੇ ਵੱਲ ਘਟ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਸ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਵਿਕਰੀ ਕਰ ਦੀ ਚੋਰੀ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਹੋ ਰਹੋ , ਨਗਰ ਨਿਗਮਾਂ ਦੇ ਤਹਿ ਬਾਜ਼ਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਖੋਖੇ ਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਰਿਹਾ

ਸਖਤ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਮਾਕੂ ਨੋਸ਼ੀ , ਪਾਬੰਦੀ ਸ਼ੁਦਾ ਈ ਸਿਗਰਟ , ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਮਾਕੂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਰਾਹੀਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਟੈਕਸ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਵੱਲ ਧੱਕਣ ਲਈ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਗਰੋਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰਗਰਮ ਹੋਣ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਯੂ ਪੀ ਸਰਕਾਰ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਈ ਹੈ।

ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਆਨਲਾਈਨ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਿਗਰਟਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਐਕਟ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਜਨਤਕ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਐਕਟ ਦੇ ਉਪਬੰਧਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਅਧਿਕਾਰਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ” ਨੂੰ ਫੌਜਦਾਰੀ ਜਾਬਤਾ, 1973 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਕਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨਾਬਾਲਗ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਵੇਚਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਲਤ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਲਗਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਗੈਰ-ਬ੍ਰਾਂਡ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਨੀ ਈ-ਸਿਗਰਟਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹਨ। ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਈ-ਸਿਗਰੇਟਾਂ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ, ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦਕਾਂ, ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ, ਆਯਾਤਕਾਂ, ਨਿਰਯਾਤਕਾਂ, ਵਿਤਰਕਾਂ, ਵਿਗਿਆਪਨਕਰਤਾਵਾਂ, ਟਰਾਂਸਪੋਰਟਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕੋਰੀਅਰਾਂ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ, ਔਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ, ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ/ਪ੍ਰਚੂਨ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਆਯਾਤ-ਨਿਰਯਾਤ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਨੋਟਿਸ ‘ਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਤਾਂ ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਲੈਣ ਦਾ ਵੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਿਗਰੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦ ਐਕਟ (COTPA), 2003 ਦੀ ਧਾਰਾ 6(b) ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਐਕਟ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੇ 100 ਗਜ਼ ਦੇ ਘੇਰੇ ਅੰਦਰ ਸਿਗਰੇਟ ਜਾਂ ਹੋਰ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਮੁਤਾਬਕ ਇਕੱਲੇ 2017-18 ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 17, 77,341 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚੇ ਗਏ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀ.ਡੀ.ਪੀ.) ਦਾ ਲਗਭਗ 1 ਫੀਸਦੀ ਹੈ।

ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਸਖਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ
ਨੋਟਿਸ ਵਿੱਚ, ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਤਪਾਦਨ, ਨਿਰਮਾਣ, ਆਯਾਤ, ਨਿਰਯਾਤ, ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ, ਵਿਕਰੀ (ਆਨਲਾਈਨ ਵਿਕਰੀ ਸਮੇਤ), ਈ-ਸਿਗਰੇਟ ਦੀ ਵੰਡ, ਸਟੋਰੇਜ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਪਨ 2019 ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮਨਾਹੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਸਜ਼ਾਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਹੈ। ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਸਖਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ COTPA ਦੀ ਧਾਰਾ 5(2) ਅਤੇ GSR 345(E) ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ।