ਪੰਜਵੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿਹਾੜੇ ਦੀ ਸਮੂਹ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਾਂ -ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ——
ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਵਿਸਾਖ 1563 ਨੂੰ, ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ . ਉਹ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ । ਉਹ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ |
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਵਿਸਾਖ 1563 ਨੂੰ, ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ . ਉਹ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ । ਉਹ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ |
ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ –
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 19 ਜੂਨ 1589 ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਮਾਤਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਫਿਲੌਰ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ, ਪਿੰਡ ਮੌ Mau ਦੇ ਭਾਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦ ਦੀ ਧੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਸਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ( ਗੁਰੂ ) ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਰਖਿਆ ਗਿਆ |
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 19 ਜੂਨ 1589 ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਮਾਤਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਫਿਲੌਰ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ, ਪਿੰਡ ਮੌ Mau ਦੇ ਭਾਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦ ਦੀ ਧੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਸਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ( ਗੁਰੂ ) ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਰਖਿਆ ਗਿਆ |
ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰ -ਗੱਦੀ ਦਿਤੀ ਗਈ , ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਮੱਥੇ ‘ ਤੇ ਇਕ ਟਿੱਕਾ ਲਗਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਵਾਂ ਗੁਰੂ ਐਲਾਨਿਆ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਵਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲੀ , ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਵਲੋਂ ਅਰੰਭੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਅਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਅਸਥਾਨ ਹਰਿਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸੰਤ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਤੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰਖਵਾਈ | ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ.| ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤ ਹਰਿਮੰਦਰ ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਬਖਸ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ |
ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ
ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਮੌਜੂਦਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਣੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਸਲ ਖਜ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਥ ਨੂੰ, ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਸਥਾਈ ਮਾਰਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਜੋਂ ਸੌਂਪਣਾ ਚਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਨਾਲ
ਇੱਕ ਜਾਤੀ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸਮਾਜ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਸਕੇ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਅਤੇ ਭਗਤ ਕਬੀਰ , ਭਗਤ ਰਵੀ ਦਾਸ, ਧੰਨਾ ਨਾਮਦੇਵ, ਰਾਮਨੰਦ, ਜੈ ਦੇਵ, ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ, ਬੇਨੀ, ਪੀਪਾ ਅਤੇ ਸੂਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ਬਾਣੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਿਚ ਕਰਤਾਰਪੁਰ , ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਬਾਉਲੀ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਲ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਵਡਾ ਪਸਾਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਡਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਨ ਲਗਾ | ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ ਆਰੰਭੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਸਦਕਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਆਪਣਾ ਰਹੇ ਸਨ , ਜੋ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ | ਮੁਸਲਮ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ 30 ਮਈ 1606 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ | ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਾਣੀਆ ਦੇ ਰਚਤਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸਚੇ ਮਾਰਗ ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿਤੀ | ( ਨੋਟ– ਸੱਚਖੰਡ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਅੱਜ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਾਕ ( ਹੁਕਮਨਾਮਾ ) ਸਰਵਣ ਕਰ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾਲਤਾ ਕਰੋ ਜੀ )
ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਮੌਜੂਦਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਣੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਸਲ ਖਜ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਪੰਥ ਨੂੰ, ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਸਥਾਈ ਮਾਰਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਜੋਂ ਸੌਂਪਣਾ ਚਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਨਾਲ
ਇੱਕ ਜਾਤੀ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸਮਾਜ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਸਕੇ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਅਤੇ ਭਗਤ ਕਬੀਰ , ਭਗਤ ਰਵੀ ਦਾਸ, ਧੰਨਾ ਨਾਮਦੇਵ, ਰਾਮਨੰਦ, ਜੈ ਦੇਵ, ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ, ਬੇਨੀ, ਪੀਪਾ ਅਤੇ ਸੂਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ਬਾਣੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਿਚ ਕਰਤਾਰਪੁਰ , ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਬਾਉਲੀ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਲ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਵਡਾ ਪਸਾਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਡਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਨ ਲਗਾ | ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ ਆਰੰਭੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਸਦਕਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਆਪਣਾ ਰਹੇ ਸਨ , ਜੋ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ | ਮੁਸਲਮ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ 30 ਮਈ 1606 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ | ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਾਣੀਆ ਦੇ ਰਚਤਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸਚੇ ਮਾਰਗ ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿਤੀ | ( ਨੋਟ– ਸੱਚਖੰਡ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਅੱਜ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਾਕ ( ਹੁਕਮਨਾਮਾ ) ਸਰਵਣ ਕਰ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾਲਤਾ ਕਰੋ ਜੀ )